شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران

تحصیل در دانشگاههای ایران به دلیل وجود انواع مختلف مراکز آموزشی (دولتی، نیمه دولتی، آزاد، پیام نور و غیرانتفاعی) و تفاوت در سطح کیفی و امکانات دانشگاهها، با تنوع گسترده‌ای در شهریه ها همراه است. انتخاب نوع دانشگاه، رشته تحصیلی و مقطع، نقش اساسی در تعیین میزان شهریه ایفا میکند. در این مقاله، به صورت جامع به بررسی شهریه های دانشگاهی در ایران، عوامل موثر، مقایسه دانشگاهها، نحوه افزایش شهریه و توصیه هایی برای مدیریت هزینه تحصیلی می‌پردازیم.

شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران چقدر است؟

انواع دانشگاهها و ساختار شهریه

شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران می‌توان به چند دسته عمده تقسیم کرد:

در این گروه از دانشگاهها (مانند دانشگاه تهران، شریف، شهید بهشتی و…) دانشجویان دوره روزانه از پرداخت شهریه معاف هستند. پرداختی فقط شامل هزینه های جزئی اداری، رفاهی، بیمه و خدمات دانشجویی میشود. این امتیاز عمدتاً برای دانشجویان ایرانی است و دانشجویان بین المللی یا بورسیه شده شرایط متفاوتی دارند.

دانشگاههای دولتی دوره شبانه (نوبت دوم)

در مقایسه با روزانه، دانشجویان نوبت دوم باید شهریه کامل بپردازند که البته نسبت به دانشگاه آزاد کمتر است. شهریه هر ترم بسته به رشته و دانشگاه متفاوت است اما به طور میانگین در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۵ این ارقام تخمینی، رایج است:

مقطع و گروه تحصیلی	شهریه هر ترم (تومان)
علوم انسانی	۷,۵۰۰,۰۰۰ – ۱۰,۵۰۰,۰۰۰
فنی و مهندسی/علوم پایه	۸,۳۰۰,۰۰۰ – ۱۱,۵۰۰,۰۰۰
کشاورزی/هنر	۸,۳۰۰,۰۰۰ – ۱۱,۵۰۰,۰۰۰

دانشگاههای دولتی پردیس خودگردان

این دانشگاهها با هدف جذب درآمد ارزی از دانشجویان ایرانی و خارجی راه‌اندازی شده‌اند و شهریه‌ای بسیار بالاتر از نوبت دوم دارند. به عنوان مثال در دانشگاه صنعتی شریف یا دانشگاه تهران، شهریه پردیس برای کارشناسی ارشد و دکتری غالباً تا ۲۰ میلیون تومان در هر نیمسال درس (۱۴۰۴–۱۴۰۵) متغیر است.

دانشگاه آزاد شیوه شهریه‌ای خود را بر دو پایه شهریه ثابت (که با شروع از هر مقطع تثبیت می‌شود) و شهریه متغیر (بر اساس واحدهای نظری و عملی) بنا کرده است. این شهریه‌ها هر ساله افزایش دارند. در مقاطع ارشد و دکتری، شهریه ثابت، بیشتر و شهریه هر واحد به تناسب پیچیدگی رشته بالاتر است. برای سالهای اخیر میانگین شهریه برخی رشته‌ها چنین بوده است:

رشته تحصیلی	شهریه ترمی حدودی (تومان)
علوم انسانی	۲۳,۱۰۰,۰۰۰ – ۲۶,۶۰۰,۰۰۰
فنی و مهندسی	۲۵,۲۰۰,۰۰۰ – ۲۸,۰۰۰,۰۰۰
پزشکی/دندانپزشکی	بیش از ۶۰,۰۰۰,۰۰۰

دانشگاه پیام نور و موسسات غیرانتفاعی

دانشگاه پیام نور عمدتاً آموزش نیمه‌حضوری دارد و شهریه‌های آن پایین‌تر از دانشگاه آزاد اما بالاتر از شبانه است. به طور نمونه:

مقطع و گروه تحصیلی	شهریه هر ترم (تومان)
کارشناسی پیام نور	۴,۰۰۰,۰۰۰ – ۶,۰۰۰,۰۰۰
کارشناسی غیرانتفاعی	۷,۵۰۰,۰۰۰ – ۱۲,۰۰۰,۰۰۰
کارشناسی ارشد پیام نور	۵,۵۰۰,۰۰۰ – ۸,۵۰۰,۰۰۰

شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی (عمدتاً در پردیس‌های خودگردان و دانشگاه آزاد)، قابل توجه است. در این رشته‌ها ترمی تا ۳۰ میلیون تومان (یا بیشتر) از دانشجویان دریافت می‌شود. رشته‌های پیراپزشکی مانند پرستاری و مامایی معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان شهریه ترمی دارند.

عوامل موثر بر تعیین شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران کدامند؟

عوامل موثر بر تعیین شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران

شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران بسته به عوامل مختلفی متغیر است:

• نوع دانشگاه (دولتی، آزاد، غیرانتفاعی)
• رشته تحصیلی (علوم انسانی ارزان‌تر؛ رشته‌های فنی و پزشکی گرانتر)
• مقطع تحصیلی (شهریه کارشناسی از ارشد و دکتری کمتر است)
• محل دانشگاه و امکانات (پردیسهای تهران و کلانشهرها گرانترند)
• سال ورود و نرخ اعلامی شورای دانشگاه

روند افزایش شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران

شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران تقریباً هر سال با نرخ تورم یا درصدی بالاتر افزایش می‌یابد. به همین دلیل دانشجویان هر ورودی شهریه اختصاصی خود را تا پایان همان مقطع خواهند پرداخت. ورودی‌های سال بعد ملزم هستند نرخ جدید شهریه را دریافت کنند. این روند عمدتاً در دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی مشهودتر است.

هزینه‌های جانبی تحصیل در دانشگاههای ایران

• خوابگاه دانشجویی: خوابگاه‌های دولتی معمولاً بین ۲۰۰ هزار تا ۱,۲۰۰,۰۰۰ تومان ماهانه، خوابگاههای خصوصی ۲ تا ۶ میلیون و اجاره آپارتمان در شهرهای بزرگ ماهانه بین ۶ تا ۱۵ میلیون تومان است.
• هزینه خوراک و حمل و نقل: ماهانه ۲ تا ۵ میلیون تومان برای غذا، ۵۰۰ هزار تا ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان برای حمل و نقل و ۲۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار تومان برای کتاب و لوازم تحریر پیش‌بینی می‌شود.
• اینترنت و تلفن: حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان ماهانه.

بطور کلی مجموع هزینه ماهانه (غیر از شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران) برای یک زندگی دانشجویی حداقلی حدود ۷ تا ۱۰ میلیون تومان در شهرهای متوسط و تا ۱۵ میلیون تومان در کلان شهری مانند تهران تخمین زده می‌شود.

بورسیه و تخفیفات شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران

بسیاری از دانشگاهها برای دانشجویان ممتاز، کم درآمد یا وابسته به اعضای هیات علمی تخفیفات یا معافیت‌هایی لحاظ می‌کنند. در دانشگاه آزاد صندوق رفاه دانشجویی و وام‌های تحصیلی نیز فعال است. دانشگاههای دولتی عمدتاً برای مقاطع ارشد و دکتری بورسیه‌های محدود پژوهشی یا معافیت‌های خاص دارند. خوابگاههای کم هزینه، بیمه درمانی دانشجویی و یارانه تغذیه از جمله حمایت‌های رفاهی دانشگاههای ایران است.

مقایسه شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران با سایر کشورها

مقایسه شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران با سایر کشورها

شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران در دانشگاههای دولتی ایران (به ویژه روزانه) نسبت به بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای منطقه بسیار پایین‌تر است. ولی شهریه‌های پردیس خودگردان و دانشگاه آزاد با نرخ ارز آزاد، گاه قابل رقابت با دانشگاههای اروپایی است. هزینه زندگی در ایران اما همچنان برای دانشجویان خارجی بسیار مقرون به صرفه‌تر از غرب است.

شهریه تحصیل در دانشگاههای ایران به نسبت امکانات و سطح کیفی دانشگاه، مقطع، نوع رشته و محل تحصیل بسیار متغیر است. دانشجویان باید قبل از انتخاب دانشگاه و ثبت نام، برآورد دقیقی از شهریه و هزینه زندگی ماهانه داشته باشند تا برای تأمین مالی دوران تحصیل برنامه ریزی دقیقی انجام دهند.

توصیه می‌کنیم برای کاهش فشار مالی از تسهیلات دانشجویی، بورسیه‌ها و خوابگاههای دانشگاهی بهره ببرید یا حتی به انتخاب رشته و دانشگاه با توجه به بودجه خود توجه ویژه‌ای داشته باشید، تا تحصیل موفق و آرامی را در دانشگاههای ایران تجربه نمایید.